Jan Twardowski

(1915–2006) – ksiądz, duszpasterz, poeta, prozaik.

Studiował polonistykę w Uniwersytecie Warszawskim. Podczas wojny był żołnierzem Armii Krajowej, walczył w powstaniu warszawskim. W roku 1948 przyjął święcenia kapłańskie. Pracował jako duszpasterz i katecheta w szkołach specjalnych, był także rektorem kościoła Wizytek w Warszawie.

Równolegle z pracą duszpasterską i katechetyczną Twardowski tworzył wiersze i drobne utwory prozą, które publikował między innymi w „Tygodniku Powszechnym”, „Przewodniku Katolickim”, „Twórczości”, „Więzi”, „Małym Gościu Niedzielnym”.

Debiutował w 1936 roku tomikiem wierszy Powrót Andersena, ale następną książkę wydał dopiero w roku 1959. Od lat 80. XX wieku jego tomiki ukazywały się regularnie. Oprócz poezji publikował zbiory kazań dla dzieci, a także przeznaczone dla młodszych i starszych rozważania na różne święta i okazje.  Do dzieci i młodzieży adresował zbiory prozy, między innymi Zeszyt w kratkę, Rozmowy z dziećmi i nie tylko z dziećmi oraz Patyki i patyczki. Ogromną popularnością cieszyły się jego kazania, a mieszkanie księdza odwiedzali czytelnicy. Był również duszpasterzem warszawskich środowisk twórczych. Ksiądz Jan Twardowski był bez wątpienia najpopularniejszym polskim poetą religijnym. Jego fenomen wykracza poza literaturę – pisane przez niego wiersze i utwory prozą są traktowane przez czytelników jako przesłanie duszpasterskie i poradniki dobrego życia.

Ciesząca się ogromną popularnością twórczość księdza Twardowskiego ma najczęściej charakter religijny, ale religijność ta nie tyle stanowi poetycki wyraz dewocji, ile jest pochwałą i adoracją istnienia, próbą pisania teodycei mimo wszystko – na przekór doświadczeniu i bez dramatycznego odwoływania się do tego, co sakralne. Poezja ta uświęca właśnie to, co świeckie i co zwyczajne. Dla twórczości Twardowskiego znamienne są humor i wypracowana prostota, a także znakomite opanowanie warsztatu. Żartobliwe rozważania teologiczne, czułość i miłość dla niedoskonałego dzieła stworzenia znajduje w niej swoje wyrazy najprostsze, a zarazem niezbędne, konieczne, tak jak konieczna wydaje się nadzieja na urządzenie świata, w którym moglibyśmy czuć się u siebie, bezpieczni i pogodzeni ze sobą. „Gdyby święty Franciszek był współczesnym poetą, pisałby tak jak Jan Twardowski” – stwierdziła poetka Anna Kamieńska. Twardowski pisywał też prozę, rozważania katechetyczne („rozmowy z dziećmi i nie tylko z dziećmi”, jak je określa) o problemach modlitwy i wiary.

Ksiądz Jan Twardowski był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany. Otrzymał między innymi Nagrodę im. bł. Brata Alberta (1978), Medal im. Janusza Korczaka (1980), nagrodę literacką im. W. Pietrzaka przyznawaną przez Stowarzyszenie „Civitas Christiana” (1994), ogólnopolską nagrodę im. ks. Janusza Pasierba przyznawaną przez Klub Inteligencji Katolickiej w Grudziądzu (1996), Order Uśmiechu (1996), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za twórczość literacką (1997). W 2000 roku przyznano mu Nagrodę Wielką Fundacji Kultury, a w 2001 tytuł honorowy kawalera Polskiego Bractwa Kawalerów Gutenberga w uznaniu zasług dla kultury i literatury. Został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Bibliografia

poezja:

  • Powrót Andersena, Warszawa: F. Hoesick, 1937.
  • Wiersze, Warszawa: Pallottinum, 1959.
  • Znaki ufności, Kraków: Znak, 1970.
  • Niebieskie okulary, Kraków: Znak, 1980.
  • W kolejce do nieba, Warszawa: b.w., 1980.
  • Rachunek dla dorosłego, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1982.
  • Który stwarzasz jagody, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1983.
  • Rwane prosto z krzaka, Warszawa: Międzywydziałowe Koło Naukowe „Wiedza” Uniwersytetu Warszawskiego, 1985.
  • Na osiołku, Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1986.
  • Nie przyszedłem pana nawracać. Wiersze 1937–1985, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1986.
  • Polska litania, Kraków: Znak, 1988.
  • Sumienie ruszyło, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1989.
  • Wiaro malutka. Wybór wierszy i wiersze najnowsze, Kraków: Miniatura, 1989.
  • Stukam do nieba, Warszawa: Dom Księgarski i Wydawniczy Fundacji Polonia, 1990.
  • Sumienie ruszyło i nowe wiersze, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1990.
  • Tak ludzka, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1990.
  • Nie bój się kochać, Szczecin: Książnica Szczecin, 1991.
  • Uśmiech Pana Boga. Wiersze dla dzieci, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1991.
  • Nie martw się, Szczecin: Książnica Szczecin, 1992.
  • 99 wierszy, Warszawa: Wydawnictwo S.R., 1993.
  • Kasztan dla milionera, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1993.
  • Krzyżyk na drogę, Kraków: Znak, 1993.
  • Słowik, skowronek. Miniantologia ornitologiczna, Toruń: Oficyna Drukarska Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Książnicy Miejskiej im. M. Kopernika, 1993.
  • Tyle jeszcze nadziei, Białystok: Łuk, 1993.
  • Wielkie i małe, Poznań: Parnas, 1993.
  • Kalendarz ziołowy OO Bonifratrów, Warszawa: Kuria Prowincjonalna Ojców Bonifratrów, 1994.
  • Miłość za Bóg zapłać, Warszawa: Anagram, Veda, 1994.
  • Śpieszmy się kochać ludzi, Sejny: Dziecięca Oficyna Wydawnicza, 1994.
  • Święty Mikołaj na Gwiazdkę, Białystok: Łuk, 1994.
  • Trzeba iść dalej, czyli spacer biedronki. Wiersze wszystkie 1981–1993, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1994.
  • Blisko Jezusa, Warszawa: PAX, 1995.
  • Sześć pór roku, Kraków: Znak, 1995.
  • Zapomnij, że jesteś, Szczecin: Wydawnictwo Barbara, 1995.
  • Kazanie gorętsze, Warszawa: Interart, 1996.
  • Spóźnione kukanie, Kraków: Znak, 1996.
  • Trochę plotek o świętych, Warszawa: Czytelnik, 1996.
  • Niebo w dobrym humorze, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1998.
  • Dwa osiołki, Warszawa: PAX, 1998.
  • Najmłodsi poeci i malarze, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1998.
  • Miłość miłości szuka, t. 1–2, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, Księgarnia św. Wojciecha, 1999.
  • Trzeba iść dalej, czyli dalszy spacer biedronki. Wiersze wszystkie 1994–1998, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1999.
  • Elementarz księdza Twardowskiego dla najmłodszego, średniaka i starszego, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000.
  • Trzy królowe, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2000.
  • Z pliszką siwą. Dawne i nowe wiersze o przyrodzie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2000.
  • Zeszyt Mamusi, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2000.
  • Jakby Go nie było, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2001.
  • Aniele mój, Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2002.
  • Jeszcze jedna litania, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2002.
  • Kochać człowieka by zdążyć do Boga. Dawne i nowe myśli o miłości, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 2002.
  • Las, Izabelin–Warszawa: Rosikon Press – Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2004.
  • Ogrody, Izabelin: Rosikon Press – Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2004.
  • Zawsze na zawsze, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2004.

proza:

  • Zeszyt w kratkę, Kraków: Znak, 1973.
  • Nowy zeszyt w kratkę, Poznań: Pallotinum, 1986.
  • Patyki i patyczki, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1987.
  • Droga krzyżowa. Czternaście przystanków smutnych przed jednym wesołym, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha, 1989.
  • Niecodziennik, Kraków: Maszachaba, 1991.
  • Wszędy pełno Ciebie…, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1991.
  • Niepodzielne słowa, Białystok: Łuk, 1994.
  • Miłość zdjęta z krzyża, Poznań: Parnas, 1995.
  • Niecodziennik wtóry, Kraków: Znak, 1995.
  • Na plebanii w Lesznie. Ksiądz Jan Twardowski opowiada, ksiądz Waldemar Wojdecki notuje, Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej – Leszno koło Błonia: Lumen, 1996.
  • Najnowszy zeszyt w kratkę. Rozmowy z dziećmi i nie tylko z dziećmi, Kraków: Znak, 1997.
  • „…Niech Cię wielbią, kochają i słyszą”. Kazania i homilie, Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 1999.
  • „…Niech Cię wielbią, kochają i słyszą”. Kazania i homilie (Wybór z lat 1976–1985), Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 1999.
  • Nie tylko o jeżach. Myśli i opowieści o przyrodzie, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2000.
  • Nie tylko wrona chodzi zdziwiona, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2000.
  • Niecodziennik cały, Kraków: Znak, 2000.
  • Smak radości. Felietony, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2000.
  • Łaską zdumiony. Moje szczęśliwe wspomnienia, Warszawa: PAX, 2002.
  • Plastykowe serce. Opowiadania dla dzieci, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 2002.
  • Autobiografia. Myśli nie tylko o sobie, t. 1–2, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006–2007.

Tłumaczenia

angielski:

  • Kiedy mówisz – When You say [tekst w języku polskim i angielskim], tłum. Stanisław Barańczak i in., Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000.
  • Serious Angel. A Selection of Poems [wybór wierszy], tłum. Sarah Lawson, Małgorzata Koraszewska, Dublin: Dedalus, 2004.

białoruski:

  • Разам з Табою – Razem z Tobą [wybór wierszy po polsku i białorusku], tłum. Danuta Biczel-Zahnietawa, Chryścina Lalko, Minsk: Pro Hrysto, 2012.
  • Першая камунія з белым бантам [Pierwsza komunia z białą kokardą], Minsk: Pro Hrysto, 2013.
  • Ад вуха да вуха. Пра ўсмешку і радасць [Od ucha do ucha. O śmiechu i radości], tłum. Ganna Serehań, Minsk: Pro Hrysto, 2014.
  • Вазьмі свой крыж. Разважанні крыжовага шляху [Weź swój krzyż. Wybór rozważań], tłum. Ganna Serehań, Minsk: Pro Hrysto, 2015.
  • Кубак з адным вухам [Kubek z jednym uchem], tłum. Ganna Serehań, Minsk: Pro Hrysto, 2016.
  • Powiedzcie to dalej. Wiersze wybrane – Перекажыце гэта далей. Выбраныя вершы [tekst w języku polskim i białoruskim], tłum. Chryścina Lalko, Minsk: Pro Hrysto, 2018.
  • Гэтыя тры... Выбар вершаў і думак пра веру, надзею і любоў – Te trzy... Wybór wierszy i myśli o wierze, nadziei i miłości [tekst w języku polskim i białoruskim], tłum. Chryścina Lalko, Minsk: Pro Hrysto, 2019.
  • Вясёлы дзень для нас настаў або Пра тое, хто такі велікодны баранак [Wesoły nam dzień dziś nastał czyli o tym, kim jest wielkanocny baranek], tłum. Galina Hinko-Januszkiewicz, Minsk: Pro Hrysto, 2020.

bułgarski:

  • Време без сбогом. Събрани поезия и проза [Czas bez pożegnań], tłum. Dmitrina Lau-Bukowska, Burgas: Libra Skorp, 2007.

czeski:

  • Trávo – sestřičko moje [wybrane wiersze], tłum. Sławomir Sułowski, Marta Kornelová, Pardubice: Vydavatelství Marie Mlejnková, 2000.
  • Modré brýle [wybrane wiersze], tłum. František Xaver Halaš, Olomouc: Votobia, 2001.
  • Neobvyklý deník [Niecodziennik cały], tłum. Milena Fucimanová, Brno: Cesta, 2003.
  • Beránek: další příběhy k prvnímu svatému přijímání [Nie tylko wrona chodzi zdziwiona], tłum. Jindra Hubková, Kostelní Vydří: Karmelitánské Nakladatelství, 2014.
  • Betlém: vánoční příběhy pro děti [wybór rozważań na Boże Narodzenie], tłum. Jindra Hubková, Praha: Karmelitánské Nakladatelství, 2021.
  • Poklad: příběhy k prvnímu svatému přijímání [Pierwsza Komunia z białą kokardą], tłum. Jindra Hubková, Praha: Karmelitánské Nakladatelství, 2022.
  • Dvanáct slov: o plodech Ducha Svatého [Dwanaście słów. Owoce Ducha Świętego], tłum. Jindra Hubková, Praha: Karmelitánské nakladatelství, 2023.

francuski:

  • Dépêchons-nous d’aimer [Śpieszmy się kochać ludzi...], tłum. Jadwiga Abraham, Claude-Henry Du Bord, Épinal: Amis de Hors Jeu Éditions – Choisy-le-Roi: l'Écritoire, 1999.
  • Dom pełen bliskich – La maison pleine de proches [tekst  języku polskim i francuskim], tłum. Rufin Goczoł, Białystok: Łuk, 1999.

hebrajski:

  • Trzy królowe – שלוש מלכות [tekst po polsku i hebrajsku], Warszawa: Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Izraelskiej, 2001.

hiszpański:

  • Antología poetica [antologia wierszy, tekst w języku polskim i hiszpańskim], tłum. Anna Sobieska, Antonio Benítez Burraco, Madrid: Ediciones Rialp, 2009.

macedoński:

  • Ljubovta ljubov bara [wybrane wiersze], tłum. Petre Nakovski, Struga: Struški Večeri na Poezijata, 2000.

niemiecki:

  • Ich bitte um Prosa. Langzeilen [Znaki ufności], tłum. Alfred Loepfe, Einsiedeln: Johannes-Verlag, 1974.
  • Langweilig ist es in der Kirche nie… Geschichten zur Erstkommunion [Zeszyt w kratkę], tłum. Theo Mechtenberg, Leipzig: St. Benno-Verlag, 1980.
  • Fröhlich auf dem Weg zu Gott. Geschichten nicht nur für Kinder [wybór prozy], tłum. Theo Mechtenberg, Ernst von Dombrowski, Graz–Wien–Köln: Styria, 1980.
  • Geheimnis des Lächelns [wybór tekstów], tłum. Karin Wolff, Leipzig: St. Benno-Verlag, 1981.
  • Wenn du betest atmet Gott in dir [wybór], Zollikon: G2W, 1995.
  • Bóg prosi o miłość – Gott fleht um Liebe [tekst w języku polskim i niemieckim], tłum. Karl Dedecius i in., Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1998.

rosyjski:

  • Размышления о пожеланиях Иисуса [wybór rozmyślań], tłum. Anna Marczenko, Moskwa: Izdatielstwo Franciszkancew, 2005.
  • Стихи  [wybór wierszy], tłum. Siergiej Awierincew, Natalia Astafiewa, Andrej Bazilewski, Moskwa: Izdatielstwo Franciszkancew, 2006.
  • Исполнено всё Тобою... [Wszędy pełno ciebie…], tłum. Tatiana Mosunowa, Moskwa: Izdatielstwo Franciszkancew, 2010.
  • Просьба [wybór wierszy], tłum. Anatolij Niechaj, Sankt-Peterburg, Generalnoje konsulstwo Respubliki Polsza, 2010.
  • Всем детям Божиим [wybór wierszy], tłum. Igor Baranow, Moskwa: Izdatielstwo Franciszkancew, 2013.
  • Автобиография: Мысли не только о себе [ Myśli nie tylko o sobie], tłum. Anatolij Niechaj, Sankt-Peterburg: LIK, 2016.
  • Спешите любить людей – Śpieszmy się kochać ludzi, tłum. Siergiej Awierincew, Natalia Astafiewa, Andrej Bazilewski, Moskwa: Izdatielstwo Franciszkancew, 2018.

rumuński:

  • Vremea nedespărţirii. Poeme alese [Czas bez pożegnań], tłum. Constantin Geambaşu, Bogdan Mihai Polipciuc, Oradea: Editura Ratio et Revelatio, 2015.

słowacki:

  • Srdce vytiahnuté z pekla [wybór wierszy], tłum. Vlastimil Kovalčík, Bratislava: Slovenský Spisovatel, 1994.

ukraiński:

  • Гербарій [Zielnik], tłum. Dzwinka Matijasz, Kijew: Grani-T, 2008.
  • Ще одна молитва [Jeszcze jedna litania], tłum. Dzwinka Matijasz, Kijew: Grani-T, 2009.
  • Інша молитва: вибрані вірші [wybór wierszy], tłum. Dzwinka Matijasz, Kijew: A-ba-ba-ha-la-ma-ha, 2015.
  • У любові багато імен : роздуми [Wytrwajcie w miłości. Rozważania], tłum. Juliana Andrusziw, Lwiw: Wydawnictwo Swiczado, 2017.

węgierski:

  • Egy remete skrupulusai [wybrane wiersze, tekst w języku polskim i węgierskim], tłum. Szabolcs Sajgó, Dobogókő: Manréza, 2001.

włoski:

  • Kiedy mówisz, że kochasz – Quando dici che ami [tekst w języku polskim i włoskim], tłum. Irena Conti Di Mauro, Warszawa: Polski Instytut Wydawniczy Erica, 2006.
  • Affrettiamoci ad amare [Śpieszmy się kochać ludzi…], tłum. Andrea Ceccherelli, Lucia Petti, Genova–Milano: Marietti, 2009.
  • Sullo spillo. Versi sceltiNa szpilce. Wybór wierszy [tekst w języku polskim i włoskim], tłum. Stefano Redaelli, Milano: Àncora, 2012.

AS