Janina Porazińska

(1882–1971) – poetka, prozaiczka, tłumaczka literatury skandynawskiej i literatury szwedzkojęzycznej, redaktorka

W dzieciństwie często przebywała u dziadków Bielskich we wsi Chrusty pod Łaskiem, co dało jej okazję do poznania kultury ludowej. Uczęszczała na pensję swojej stryjenki Natalii Porazińskiej w Warszawie, gdzie uzyskała świadectwo ukończenia szkoły średniej.

Debiutowała w 1903 roku prozą poetycką Z życia kwiatów, opublikowaną w tygodniku „Wędrowiec” (nr 20). Porazińska swoją twórczość poświęciła zwłaszcza literaturze dziecięcej. Po 1905 roku publikowała utwory dla dzieci (w tym drobne utwory sceniczne) w „Przyjacielu Dzieci” i „Wieczorach Rodzinnych”. Około 1906 roku wyjechała do Krakowa, gdzie ukończyła dwuletnie Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego oraz przez trzy lata studiowała na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Równocześnie ogłaszała utwory dla dzieci w „Promyku” (1909–1910) i „Promyczku” (1910). Około 1911 roku wróciła do Warszawy, gdzie rozpoczęła pracę w redakcji pisma „Przyjaciel Dzieci”; w 1914 roku – krótko przed wybuchem pierwszej wojny światowej – została redaktorką naczelną tego pisma. Publikowała także w piśmie dla kobiet „Tygodnik Mód i Powieści”. W czasie wojny była tajną inspektorką szkolną na terenie powiatu błońskiego. W 1917 roku wraz z Różą Brzezińską założyła czasopismo dla młodzieży „Płomyk”, wydawane jako bezpłatny dodatek tygodnika „Zorza”. W 1919 roku rozpoczęła wieloletnią współpracę z pismami dla dzieci i młodzieży: „Płomykiem” (do 1934 roku), „Płomyczkiem” (do 1935 roku z przerwami; tu swoje teksty podpisywała „B. Ziomkówna”, „J.P.” „J. Por.”) i „Moim Pisemkiem” (do 1924 roku).

W 1920 została członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich (od 1949 Związek Literatów Polskich; ZLP). W latach 1922–1925 pracowała w wydziale szkolnictwa powszechnego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie. W następnych latach zajmowała się wyłącznie pracą literacką. Pełniła funkcję redaktora naczelnego czasopism dziecięcych: „Płomyczek” (1927–1934), „Słonko” (1934–1939) inbsp; „Poranek” (1938–1939). Ponadto wiersze, obrazki dramatyczne i bajki dla dzieci publikowała między innymi w „Młodzieży PCK” (1923–1927), „Teatrze Ludowym” (1923–1924) i „Wychowaniu Przedszkolnym” (1926–1936, z przerwami).

W 1935 roku weszła w skład zarządu nowo powstałego Towarzystwa Przyjaciół Teatru dla Dzieci. W czasie okupacji niemieckiej mieszkała nadal w Warszawie, gdzie pracowała fizycznie. Uczestniczyła w tajnym nauczaniu. Po powstaniu warszawskim przez pewien czas przebywała w okolicach Krakowa. Po zakończeniu II wojny światowej wróciła do Warszawy i kontynuowała twórczość literacką. Jako pisarka rozmiłowana w polskim folklorze inspiracje do własnych poezji i baśni czerpała z rodzimych przypowieści, pieśni i podań. Jej książki spotykały się z niezmiernie przychylnym przyjęciem kolejnych pokoleń dzieci, weszły do kanonu lektur szkolnych i były tłumaczone na wiele języków. Samą Porazińską nazywano jedną z czterech „dam literatury dla dzieci” (obok Ewy Szelburg-Zarembiny, Marii Kownackiej i Hanny Januszewskiej).

W 1923 roku Porazińska otrzymała pierwszą nagrodę Międzynarodowego Czerwonego Krzyża za wiersze dla dzieci. W 1937 roku została wyróżniona Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej. W 1950 roku otrzymała nagrodę ZLP za całokształt twórczości dla dzieci, w 1953 roku nagrodę Prezesa Rady Ministrów, a w 1957 roku nagrodę m.st. Warszawy. W 1969 roku została wyróżniona przez dzieci Orderem Uśmiechu. Została także odznaczona Krzyżem Oficerskim (1955) i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1966) oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1968).

Bibliografia

  • W noc wiosenną. Baśń sceniczna w 3 odsłonach, Warszawa: Nakład red. „Przyjaciela Dzieci”, 1912.
  • Krzywda nagrodzona. Komedyjka w 2 odsłonach, Warszawa: Drukarnia W. Łazarski, 1913.
  • Małgosia w górach. Baśń sceniczna w 3 odsłonach dla odegrania przez dzieci lub też w szopce przez kukiełki, Warszawa: Księgarnia Ludowa J. Sikorskiej, 1917.
  • Leśne duszki. Bajeczki, Warszawa: Księgarnia Ludowa J. Sikorskiej, 1917.
  • Mali kosynierzy. Obrazek sceniczny w 2 odsłonach, Warszawa: Księgarnia Ludowa, 1917.
  • Mądra kurka (Wiersze dla dzieci), Warszawa: Drukarnia W. Łazarski, 1917.
  • Świnki podróżują (Opowieść prozą), Warszawa: Drukarnia W. Łazarski, 1917.
  • O dziadku, co lazł po bobrze, aby mu się działo dobrze, Warszawa: M. Arct, 1918.
  • O dziadku i babce, kogutku i kurce, lisie i wilku. Bajka, Warszawa: M. Arct, 1918.
  • Przygoda koziołka, Warszawa: M. Arct, 1918.
  • Baba Jaga. Baśń sceniczna w 4 odsłonach, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1924.
  • W spalonym dworze. Opowiadanie z 1920, Warszawa: M. Arct, 1923.
  • Czarodziejska fujarka. Bajka uscenizowana w 2 odsłonach, Warszawa: M. Arct, 1923.
  • Kichuś majstra Lepigliny, Warszawa: M. Arct, 1924.
  • W Wojtusiowej izbie [wiersze], Warszawa: M. Arct, 1924.
  • Zaśnij, oczko! Bajka uscenizowana, Warszawa: M. Arct, 1924.
  • Dziewięć płaczek – nieboraczek, Lwów: K.S. Jakubowski, 1930.
  • Moja Wólka, Warszawa: Biblioteka Polska 1925.
  • Kopciuszek, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1929.
  • Wesele Małgorzatki, Warszawa: M. Arct, 1927.
  • Wesoła gromada. Opowiadanie z życia szkolnego, Warszawa: M. Arct, 1933 [antydatowane 1932].
  • O Franusiu z Pogwizdowa. Według pogadanki K. Krajewskiej, Warszawa: Wydawnictwo „Płomyczka”, 1931.
  • Jaś i Kasia. Na motywach pieśni ludowej, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1933 [antydatowane 1932].
  • Kto śpiewa, troski rozwiewa. Przysłowia i pogwarki polskie, opracowane dla młodzieży i dorosłych, Lwów: K.S. Jakubowski, 1934.
  • Balbina i gawron. Opowieść prozą, Warszawa: Wydawnictwo Tygodnika dla Dzieci „Słonko”, 1937 [antydatowane 1936].
  • Legendy, Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, 1937.
  • Maciuś Skowronek, Lwów: Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych 1937.
  • Baśń o siedmiu krukach. Na wątkach baśni ludowej, Włocławek: Spółdzielcza Księgarnia Szkolna, 1938 [antydatowane 1937].
  • O dwunastu z Zapiecka, Warszawa: Czytelnik, 1946.
  • Borówka [powieść], Warszawa: Syrena, 1947.
  • Boża ścieżka królowej Kingi, Wrocław: Dobra Książka, 1947.
  • Pleciugowe nowinki [wiersze], Kraków: F. Pieczątkowski, 1947.
  • O babulce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1950.
  • Za górami... za lasami... Polskie baśnie ludowe, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1952.
  • Agata nogą zamiata, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1953.
  • Niebieska dziewczynka, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1953.
  • Smyku-smyku na patyku. Piosenki ludowe, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1953.
  • Kacperek [wiersz], Warszawa: Nasza Księgarnia, 1954.
  • Psotki i śmieszki. Wybór wierszy z dawniejszych książek, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1955.
  • Za trzydziewiątą rzeką. Baśnie ludu polskiego, Warszawa: Nasza Księgarnia 1955.
  • Zuchwały strzyżyk. Polskie bajki ludowe o zwierzętach, Warszawa: Nasza Księgarnia 1955.
  • Dwie Dorotki, Warszawa: RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1957.
  • Kto mi dał skrzydła. Rzecz o Janie Kochanowskim. Dla starszych dzieci, Warszawa: Czytelnik, 1957.
  • Pan Twardowski w Czupidłowie, Warszawa: Czytelnik, 1959.
  • Tajemnicze butki, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1958.
  • Czarodziejska księga. Baśnie, bajki, bajdurki, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1961.
  • I w sto koni nie dogoni. Gawęda o moim dzieciństwie, Warszawa: Czytelnik, 1961.
  • Starodzieje [opowiadania dla dzieci], Warszawa: Nasza Księgarnia, 1962.
  • Pamiętnik Czarnego Noska. Spisała J. Porazińska, Warszawa: Czytelnik, 1964.
  • Moja książeczka [wiersze dla dzieci], Warszawa: Czytelnik, 1967.
  • Nad wiślaną wodą [wiersze dla dzieci], Warszawa: Nasza Księgarnia, 1971.
  • Szewczyk Dratewka, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1973.

Działalność translatorska

przekłady na język polski

z fińskiego:

  • Epopeja fińska. Pieśni zebrał E. Lönnrot. Dla dzieci polskich oprac. J. Porazińska, posłowie: K. Radziwiłł, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1958.

ze szwedzkiego:

  • Selma Lagerlöf, Zamieniec [opowiadanie], Warszawa: Nasza Księgarnia 1954.
  • Zacharias Topelius, Sampo Lappelill, Warszawa: Nasza Księgarnia 1957.
  • Zacharias Topelius, Daleka podróż małego Lucka [opowiadanie], Warszawa: Nasza Księgarnia 1958.
  • Zacharias Topelius, Skrzat z zamku Abo [opowiadanie], Warszawa: Nasza Księgarnia, 1969.
  • Zacharias Topelius, Perła Adalminy [opowiadanie], Warszawa: Nasza Księgarnia, 1973.

 

 

 

 

Tłumaczenia

angielski:

  • In Vojtus’ little house [W Wojtusiowej izbie], tłum. L. Merecka-Szczepanowicz, New York: L. Merecka Borski, 1944.
  • My Village [Moja Wólka], tłum. L. Merecka-Szczepanowicz, New York: L. Merecka Borski, 1944.

chiński:

  • Cz’a ke-ti szu [Za górami... za lasami... Polskie baśnie ludowe], tłum. Liu Hua-lan, Pei-tsin: Tso-tsia, 1958.

czeski:

  • Za lesy a za horami [Za górami... za lasami... Polskie baśnie ludowe], tłum. Jaroslav Simonides, Praha: Státní nakladatelství dětské knihy, 1954.

japoński :

  • Senbiki no usagi to bokugo [wybór z: Czarodziejska księga. Baśnie, bajki, bajdurki], tłum. Risako Uchida-Yoshigam, Tokio, 1972.

litewski:

  • Už devyniu upiu [Za trzydziewiątą rzeką. Baśnie ludu polskiego], tłum. Albinas Žukauskas, Vilnius, 1958.

niemiecki:

  • Bärbel und die Krähe [Balbina i Gawron], Warszawa: RSW „Prasa-Książka-Ruch”; München: Parabel Verlag, 1959.

rosyjski:

  • Бальбина и грач: игрушка в рисунках [Balbina i Gawron], Warszawa: RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1964.

serbski:

  • Hanina igla [opowiastka Jak szukano igiełki Hani z O dwunastu z Zapiecka], tłum. Srba Kovačević, Beograd: Mlado Pokolenje, 1959.

słowacki:

  • Veseli školáci [Wesoła gromada], tłum. Peter G. Skalanovič, Trnava: Spolok sv. Vojtecha, 1947.

słoweński:

  • Hankina igla [opowiastka Jak szukano igiełki Hani z O dwunastu z Zapiecka], tłum. Uroš Kraigheř, Ljubljana: Mladinska knjiga | Prvi, 1959.

węgierski:

  • Marika ésa varjú [Balbina i Gawron], tłum. Imre Rózsa, Warszawa: RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1957.

RH