Konwicki urodził się na Wileńszczyźnie. W czasie wojny i okupacji niemieckiej pracował przymusowo i równocześnie pobierał nauki na tajnych kompletach. W 1944 zdał konspiracyjnie maturę. Debiutował w 1946 reportażem w dodatku do „Dziennika Polskiego”, a jako prozaik w 1947 roku na łamach miesięcznika „Nurt”. Od tego czasu fragmenty prozy, artykuły i recenzje publikował między innymi w „Dzienniku Literackim”, „Po prostu”, „Pokoleniu”.
Początkowy okres jego pisarstwa (1948–1956) stał pod znakiem tendencyjności, służącej zarówno obrachunkowi z przeszłością, na przykład partyzancką w powieści Rojsty, jak i włączeniu się w komunistyczną ideologię.
Wyzwalanie z poetyki tendencyjnej zapoczątkowała powieść Z oblężonego miasta, w której pisarz oddzielił kwestię obowiązku solidaryzowania się z pokrzywdzonymi od posłuszeństwa partii. W powieści tej po raz pierwszy pojawia się też obraz wileńskiej krainy jako przestrzeni ucieczki ze współczesności (stały odtąd motyw w pisarstwie Konwickiego) – przestrzeni, gdzie podstawowe dla życia ludzkiego relacje wobec drugiego człowieka i wobec przyrody miały – we wspomnieniu wygnańca z tamtych terenów i z tamtego czasu – charakter arkadyjski. Pod tym względem Z oblężonego miasta zapowiada cykl wileński, obejmujący powieści: Dziura w niebie, Zwierzoczłekoupiór, Kronika wypadków miłosnych oraz Bohiń. Utwory te ewokują Wileńszczyznę jako krainę dojrzewania, przestrzeń, w której dokonało się wtajemniczenie w sens życia, poznanie miłości i śmierci. Portretowanie współczesności, jałowego obszaru i wytrawionego czasu najsilniej dochodzi do głosu w cyklu powieści psychologicznych, do których należą: Sennik współczesny, Wniebowstąpienie i Nic albo nic. W tych publikacjach Konwicki przedstawia analizę społecznej pamięci, w której spoczywają wojenne i stalinowskie zło. Dla czytelnika ciekawa jest konstrukcja bohatera, który najpierw nie może pogodzić się ze swoją tożsamością, gdyż na jej dnie leży wina, potem zaś nie może owej tożsamości ustalić, na drodze do niej stoi bowiem brak związku między własną osobą i otaczającą go teraźniejszością.
Pogłębieniem tego obrazu okazał się następny cykl, obejmujący najgłośniejsze utwory literatury wydawanej poza cenzurą państwową: Kompleks polski, Mała apokalipsa oraz Rzeka podziemna, podziemne ptaki. Były to powieści o charakterze przestrogi. Zostały utrzymane w tonacji groteski politycznej, ukazując społeczeństwo na granicy rozpadu powodowanego rozmyciem kluczowych pojęć, takich jak wolność, patriotyzm, zdrada, niewola. Rosnące od powieści Nic albo nic zaangażowanie pisarza w bezpośrednie życie społeczne znalazło przeciwwagę w cyklu utworów: Kalendarz i klepsydra, Wschody i zachody księżyca, Nowy Świat i okolice, Zorze wieczorne oraz Pamflet na siebie. Są to zapisy obejmujące dziennikowe notki i eseistyczne wstawki, fragmenty utworów literackich i towarzyskie niedyskrecje.
Tadeusz Konwicki pisał również scenariusze i wyreżyserował wiele filmów, na przykład: Ostatni dzień lata (1958), Jak daleko stąd, jak blisko (1971), Dolina Issy (1982), Lawa (1989). Należał do grona artystów, którzy odcisnęli najtrwalsze piętno na literaturze i kulturze Polski powojennej, jest uznawany za wyraziciela dążeń, postaw i nadziei kilku pokoleń.
Pisarz był wielokrotnie nagradzany. Otrzymał między innymi Nagrodę Fundacji im. Kościelskich (1965), Nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego (1975), Nagrodę Muzeum Kinematografii w Łodzi (1989), Nagrodę Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (2002), Nagrodę Literacką m.st. Warszawy (2008), nagrodę za całokształt osiągnięć artystycznych przyznawaną przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich (2011). Uhonorowany Krzyżem Kawalerskim (1954) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1964), Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005), Krzyżem Komandorskim Orderu za Zasługi dla Litwy (2006).