Urszula Kozioł

(1931- 2025) – poetka, prozaiczka, felietonistka.

Zaliczana jest do tak zwanego pokolenia „Współczesności”. Urszula Kozioł publikowała między innymi we „Współczesności” i „Tygodniku Kulturalnym”. Jej wiersze i artykuły ukazywały się także w „Odrze”, gdzie w latach 1972–2022 kierowała działem literackim. Od 1970 roku współpracowała ze Studenckim Teatrem „Kalambur”. Członkini Polskiego PEN Clubu, w 1989 roku należała do założycieli Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

W poezji pozostawiła ślad swoich wędrówek i podróży, jako zapalona podróżniczka przemierzyła bowiem Europę i Amerykę. Wiersze Urszuli Kozioł wyróżnia potrzeba odwoływania się do całego bogactwa przyrody i ogromnych, nieraz bardzo egzotycznych zasobów kultury. Tłem dla jej krajobrazów są ogrody Edenu lub Wersalu; tłem dla zakochanych – prowansalska liryka miłosna, opowieść o Tristanie i Izoldzie, historia Otella lub Penelopy. Poetka dba o zderzenie mitu i codzienności, które jest zadaniem dla języka, przez co stanowi głęboką refleksję nad światem i kondycją człowieka. Ponadto jej poezja jest pełna precyzyjnych, wyrafinowanych konstrukcji językowych, które tworzą unikalny styl.

Na jeden z jej najnowszych tomów, Momenty, składają się poruszające i głęboko refleksyjne utwory, które dotyczą takich  tematów jak samotność, przemijanie i odchodzenie. Wiersze w tym zbiorze to elegie ukazujące różne etapy i stopnie oddalania się od teraźniejszości oraz wygasania relacji międzyludzkich. Jest to autentyczna, autobiograficzna, a zarazem najmroczniejsza wypowiedź Urszuli Kozioł. Z kolei nagradzany tom Raptularz to zbiór wierszy, w którym autorka kontynuuje poetyckie i refleksyjne poszukiwania tematów dotyczących ludzkiej egzystencji – kruchości życia, piękna codzienności oraz przemijania. Utwory te są pełne dojrzałego humanizm, podziwu i nadziei na przeżycie kolejnych cudów codzienności. Swoją poetycką wrażliwość językową Kozioł przenosi do prozy, co nadaje jej tekstom wyjątkowy rytm. Utwory prozatorskie jej autorstwa są pełne empatii i zrozumienia dla ludzkich emocji oraz doświadczeń.

Poetka była nominowana do prestiżowych nagród literackich, między innymi do Nagrody Poetyckiej Orfeusz za tomy Klangor (2015), Ucieczki (2017), Momenty (2023) oraz Raptularz (2024), a także do Nagrody Literackiej „Nike” za tomy Supliki (2006), Klangor (2015) oraz Ucieczki (2017). Otrzymała „Nike” za tom Raptularz (2024). Urszula Kozioł otrzymała też między innymi Nagrodę im. Władysława Broniewskiego (1964), Nagrodę im. Stanisława Piętaka (1965), Nagrodę Fundacji im. Kościelskich (1969), miasta Wrocławia i Ministra Kultury i Sztuki. W 1998 uhonorowaną poetkę Literacką Nagrodą Polskiego PEN Clubu. Otrzymała też nagrody międzynarodowe: Nagrodę Literacką im. Eichendorffa (2002) oraz Złotego Centaura przyznawanego przez włoską Akademię Sztuki i Pracy w Salsomaggiore (1982). Została uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi (1974), Krzyżem Kawalerskim (1981) i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1997), Odznaką honorową ZAiKS-u (2009), Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2024).

Utwory Urszuli Kozioł zostały umieszczone w antologiach w językach angielskim, chińskim, chorwackim, czeskim, francuskim, greckim, hiszpańskim, niderlandzkim, niemieckim, rumuńskim, serbskim, węgierskim, włoskim.

Fot. K. Dubiel

Bibliografia

poezja:

  • Gumowe klocki, Wrocław: Związek Literatów Polskich Oddział we Wrocławiu, 1957.
  • W rytmie korzeni, Wrocław: Ossolineum, 1963.
  • Smuga i promień, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1965.
  • Lista obecności, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1967.
  • Poezje wybrane, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1969.
  • W rytmie słońca, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974.
  • Wybór wierszy, Warszawa: Czytelnik, 1976.
  • Z poczekalni, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1978.
  • Trzy światy, Warszawa: Czytelnik, 1984.
  • Żalnik, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1989.
  • Postoje słowa, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1994.
  • Wielka pauza, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1996.
  • W płynnym stanie, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1998.
  • Stany nieoczywistości, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1999.
  • Supliki, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
  • Przelotem, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007.
  • Horrendum, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.
  • Fuga 1955–2010, Wrocław: Biuro Literackie, 2011.
  • Klangor, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014.
  • Ucieczki, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2016.
  • Znikopis, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2019.
  • Momenty, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2022.
  • Raptularz, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2023.

proza:

  • Postoje pamięci, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1964.
  • Ptaki dla myśli, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1971.
  • Noli me tangere, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984.

utwory dramatyczne (wybór):

  • Trzy światy, Warszawa: Czytelnik, 1982.
  • Magiczne imię, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1985.

felietony:

  • Z poczekalni oraz Osobnego sny i przypowieści, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1978.
  • Osobnego sny i przypowieści, Warszawa: Okis, 1997.

Tłumaczenia

angielski:

  • Poems [wydanie polsko-angielskie], tłum. Regina Grol-Prokopczyk, Austin, Texas: Host Publications, 1989.

francuski:

  • Suppliques [Supliki], tłum. Isabelle Macor-Filarska, Agata Kozak, Paris: Éditions Grèges, 2012.
  • Exodes [Ucieczki], tłum. Isabelle Macor-Filarska, Paris: Éditions Lanskine, 2021.

niemiecki:

  • Im Rhythmus der Sonne [W rytmie słońca], tłum. Annemarie Bostroem, Christiane Grosz, Jutta Janke, Berlin: Volk und Welt, 1983.
  • Im Zeichen des Feuers [wybór wierszy, wydanie polsko-niemieckie], tłum. Henryk Bereska, Elisabeth Nowak, Eisingen: Heiderhoff, 1997.
  • Bittgesuche. Gedichte [wybór wierszy, wydanie polsko-niemieckie], tłum. Peter Gehrisch, Leipzig: Edition Erata, 2007.

serbski:

  • U ritmu korenja. Poezje [W rytmie korzeni], tłum. Biserka Rajčić, Kruševac: Bagdala. 1972.

słowacki:

  • Bábkový král. Na motivy rozprávky H.Ch. Andersena „Cisárove nové saty” [Król malowany], tłum. Daniela Holáková, Bratislava: LITA, 1988.

włoski:

  • 20 poesie scelte. Testo polacco a fronte [wybór wierszy, wydanie polsko-włoskie], tłum. Paolo Statuti, Piateda: Edizioni CFR, 2014.

 

PMK