Sylwia Chutnik

(ur. 1979) – kulturoznawczyni; pisarka, prozaiczka, publicystka; feministka, działaczka społeczna; promotorka czytelnictwa i przewodniczka miejska.

Ukończyła kulturoznawstwo oraz gender studies na Uniwersytecie Warszawskim. Jest także działaczką społeczną, prezeską Fundacji MaMa, pracującą na rzecz poprawy sytuacji matek w Polsce.
Zadebiutowała w 2008 roku powieścią Kieszonkowy atlas kobiet. Historie czterech osób, mieszkańców warszawskiej kamienicy: młodej kobiety z marginesu społecznego, mężczyzny o nieokreślonej tożsamości seksualnej, sędziwej uczestniczki powstania warszawskiego oraz zbuntowanej nastolatki, przeplatają się w tej książce z socjologizującymi opisami grup kobiecych w ich naturalnych środowiskach (bazar, przychodnia lekarska, osiedle). Całość tworzy oryginalny przewodnik po takiej Warszawie, jakiej próżno szukać w turystycznych przewodnikach; jest bezkompromisowym, mocno feminizującym studium kondycji najuboższych i odsuniętych poza społeczny nawias współczesnych mieszkańców stolicy.

W kolejnej powieści, zatytułowanej Dzidzia (2010), realizm ustępuje miejsca surrealizmowi i grotesce. Inna poetyka nie osłabia jednak krytycznych intencji autorki. Akcję swojej książki autorka umieszcza tym razem w podwarszawskich Gołąbkach, gdzie wraz z matką mieszka szesnastoletnia, kaleka od urodzenia dziewczynka, niezdolna do samodzielnego życia. Upośledzenie Dzidzi (bohaterka nie ma kończyn, cierpi na wodogłowie i nie może mówić) sprawia, że nijak nie może ona zaprotestować przeciwko przydzielanym jej symbolicznym „funkcjom” lub rolom, na przykład kary za wojenne grzechy przodków. Kalekie dziecko działa jak katalizator przemocy, a w jej „kalejdoskopowych” oczach odbijają się wszelkie polskie przywary. Język tej powieści jest kolokwialny i pozornie nieprzystający do trudnego tematu poruszanego przez autorkę.

Chutnik w swojej twórczości nie boi się trudnych tematów. Porusza kwestie związane z historią i kulturą, odwołuje się do tematów feministycznych oraz koncepcji płci kulturowej. Często koncentruje się na zagadnieniach antropologii codzienności. Książkę Dintojra. Czasami największą zemstą jest po prostu przeżyć (2024) tworzy zbiór jedenastu opowiadań, w których występują ludzie zepchnięci na margines, samotni, rozczarowani, porzuceni. W tej książce realizm łączy się z absurdem, codzienność z głęboką refleksją, a ból przeplata się z humorem i ironią.

Pisarka, która zawodowo jest przewodniczką miejską, opublikowała też niekonwencjonalny przewodnik po Warszawie, zatytułowany Warszawa kobiet (2011). Chutnik proponuje w nim trasy po wybranych dzielnicach Warszawy, ale przede wszystkim spacer po mieście kryjącym historie zamieszkujących je niegdyś kobiet: rzeźbiarek, nauczycielek czy pisarek.

Sylwia Chutnik jest też autorką sztuk dramatycznych, między innymi: Muranooo (w Teatrze Dramatycznym w Warszawie i Itim Theatre Ensemble w Tel Avivie), Aleksandra. Rzecz o Piłsudskim (w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu) i Wanda (wspólnie z Patrycją Dołowy, w Teatrze Starym w Krakowie) oraz słuchowiska radiowego Piwnica (premiera w Radiowej Trójce, 2014). Ze wstępem jej autorstwa ukazały się również książki przetłumaczone na język polski, jak W głębi kontinuum Jeana Liedloffa (w przekładzie Cezarego Urbańskiego, 2018) czy Fistaszki zebrane 1991–1992 Charlesa M. Schulza (w przekładzie Michała Rusinka, 2019). Ponadto stworzyła audiobooki ukazujące się w serii „Bajki mają moc”, na przykład: Nieśmiałek (2023), Nocne mieszkanie (2023), Diablica Rokita (2023). Zredagowała między innymi tomy Zapisane w ciele (wraz z Patrycją Dołowy i Iwoną Pijanowską, 2014), Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego (wraz z Moniką Sznajderman, 2023). Teksty jej autorstwa znalazły się także w antologiach, na przykład w zbiorze opowiadań na podstawie utworów Dawida Podsiadło i Kaśki Sochackiej tylko haj. Opowiadania inspirowane płytą Dawida Podsiadło i Kaśki Sochackiej (2025). Jej felietony ukazywały się w „Polityce”, „Wysokich Obcasach” i miesięczniku „Pani”.

Sylwia Chutnik jest stypendystką Homines Urbani (2008), Instytutu Books from Lithuania (2009), VII edycji Programu Stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Młoda Polska (2010), Miasta Stołecznego Warszawy (2010) oraz Instytutu Goethego (2010). Otrzymała nominację między innymi do tytułu Polki Roku 2007 „Gazety Wyborczej” i Kobiety Roku Glamour 2008, „Okularów Równości 2012”, nagrody Warszawianka Roku (2018, 2021) oraz trzykrotnie do Nagrody Literackiej „Nike” za Kieszonkowy atlas kobiet (2009), Cwaniary (2013) i W krainie czarów (2015). W 2008 roku została laureatką Paszportu „Polityki” w kategorii Literatura.

fot. K. Dubiel

Bibliografia

proza:

  •  Kieszonkowy atlas kobiet, Kraków: Korporacja Ha!art, 2008.
  • Dzidzia, Warszawa: Świat Książki, 2009.
  • Warszawa kobiet, Warszawa: Spółdzielnia Pracy Polityka, 2011.
  • Mama ma zawsze rację, Warszawa: Mamania, 2012.
  • Cwaniary, Warszawa: Świat Książki, 2012.
  • W krainie czarów, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2014.
  • Jolanta, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2015.
  • Smutek cinkciarza, Warszawa: Od deski do deski, 2016.
  • Kobiety, które walczą: Rozmowy z zawodniczkami sztuk walki, Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal, 2017.
  • Dino Bambino, Warszawa: Wytwórnia Magdalena Kłos-Podsiadło, 2018.
  • Miasto zgruzowstałe. Codzienność Warszawy w latach 1954–1955, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 2020.
  • Tyłem do kierunku jazdy, Kraków: Znak Literanova, 2022.
  • Dintorja. Czasami największą zemstą jest po prostu przeżyć, Kraków: Znak Literanova, 2024.
  • Kłirówy. Te, które złamały zasady [wraz z Justyną Bilik], Warszawa: OsnoVa, 2025.

książki dla dzieci:

  • Pudel na dyskotece, Warszawa: Harperkids, 2021.
  • Opowieści na dobranoc dla młodych buntowniczek. 100 historii niezwykłych Polek, Katowice: Debit, 2021.
  • Zagadki babci [wraz Roksaną Jędrzejewską-Wróbel i in.], Poznań: Wydawnictwo Frajda, 2022.
  • Łobuziary. Najfajniejsze bohaterki literackie, Kraków: Znak Literanova, 2024.

 

Działalność translatorska

z języka angielskiego:

  • Celia C. Pérez, Pierwsza zasada punka [The first rule of punk], Warszawa: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2019.

Tłumaczenia

chorwacki:

  •  Džepni atlas žena [Kieszonkowy atlas kobiet], tłum. Emilio Nuić, Zagreb: Hena com, 2017.

czeski:

  • Potvory [Cwaniary], tłum. Michala Benešová, Praha: Argo, 2014.
  • Kapesní atlas žen [Kieszonkowy atlas kobiet], tłum. Martina Bořilová, Barbora Gregorová, Jan Jeništa, Lucie Zakopalová, Praha: Fra, 2014.

duński:

  • Slagssøstre [Cwaniary], tłum. Christian K. Vinther, Bøvlingbjerg: Vinther, 2019.

litewski:

  • Kišeninis moterų atlasas [Kieszonkowy atlas kobiet], tłum. Vytas Dekšnys, Kaunas: Kitos knygos, 2011.

niemiecki:

  • Weibskram [Kieszonkowy atlas kobiet], tłum. Antje Ritter-Jasińska, Berlin: Vliegen Verlag, 2012.

rosyjski:

  • Карманный атлас женщин [Kieszonkowy atlas kobiet], tłum. Jurij Czajnikov, Moskwa: Nowoje Literaturnoje Obozrenie, 2011.

serbski:

  • Džepni atlas žena [Kieszonkowy atlas kobiet], tłum. Snežana Ðukanović, Beograd: B&S, 2013.
  • Baba [Dzidzia], tłum. Kenan Efendić, Beograd: Imprimatur d.o.o., 2023.

słowacki:

  • Vreckový atlas žien [Kieszonkowy atlas kobiet], tłum. Katarina Laučíková, Bratislava: Ladon, 2011.

węgierski:

  • Női zsebatlasz [Kieszonkowy atlas kobiet], tłum. Zsuzsa Mihályi, Budapest: Typotex, 2015.

PMK