Teksty

Czytanie na głos konstytucji, udział w antyrządowych protestach, pisanie powieści o przemocy seksualnej – za takie występki można trafić w Amerykach do aresztu, więzienia albo na czarne listy zawierające nazwiska autorów i autorek, których książki są usuwane ze szkolnych bibliotek. Ulubionym celem ataków władzy są piszące kobiety oraz osoby z rdzennych społeczności.

Puwalska projektuje swoje książki, jakby zapraszała nas w środek interaktywnej opowieści – niby zostawia wrażenie swobody, lecz aranżuje dynamikę zdarzeń, kontroluje tempo narracji, planuje możliwe wejścia i kąty kamery – o poezji Agaty Puwalskiej pisze Jakub Skurtys.

Nie samym pisaniem żyją twórcy. Co odciąga ich od pracy literackiej, co zaprząta im myśli? Jak autorki i autorzy odnajdują się w niełatwej rzeczywistości? Z czego rezygnują, by móc tworzyć? Na te i inne pytania staramy się znaleźć odpowiedzi w cyklu Kiedy nie piszą. Tym razem Anna Karczewska rozmawia z Julem Łyskawą.

W powszechnej świadomości Anna Iwaszkiewicz postrzegana jest przede wszystkim jako żona słynnego pisarza. Dlatego zależało mi, by wydobyć ją z cienia Jarosława Iwaszkiewicza i pokazać jako twórczynię, postać osobną, indywidualną – mówi Sylwia Góra, autorka książki W stronę Anny, w rozmowie z Magdą Huzarską-Szumiec.

Kielonek, którego po polsku czytamy w przekładzie Jacka Giszczaka, od pierwszych zdań wciąga nas w same trzewia literatury, między fałdy rozpruwanej i zszywanej na naszych oczach opowieści. Jest książką autoteliczną, nie tyle naszpikowaną literackimi aluzjami i cytatami, ile wręcz z nich posklejaną – o powieści Kielonek Alaina Mabanckou pisze Małgorzata Szczurek.

Czy w 2025 roku warto jeszcze dyskutować o poezji zaangażowanej, wskrzeszać tego trupa, którego, jak się zdawało, już dawno pogrzebały setki debat, paneli tematycznych, rozmów na początek i koniec w wiadomych wydawnictwach, w książkach wiadomych krytyków i krytyczek? – pyta Wojciech Kopeć w tekście poświęconym tomowi zna swoje miejsce Kaspra Pfeifera.

Przedmiotem rozważań niech będzie twórczość Haliny Górskiej, jednej z autorek, których los został naznaczony tragiczną historią XX wieku. Jako Żydówkę, rozstrzelano ją w 1942 roku pod Lwowem. Jej książki, które powstały w czasie II RP, czytane były również po wojnie ze względu na socjalistyczne ideały, ale przede wszystkim z powodu wrażliwości pedagogicznej autorki.

Grant tworzy w świecie zdominowanym przez internet, przesyconym cyfrowością, zalanym komunikatami, które mają sprawić, że przestaniemy myśleć krytycznie, a być może w ogóle myśleć – o wystawie Alexandra Grant. Słowo. Obraz. Przestrzeń w Muzeum Literatury w Warszawie pisze Agata Pyzik.

Równo sto lat po wzniesieniu fabryki butów Fagus, pierwszego projektu szkoły Bauhausu, Darek Foks publikuje Wenus z Dessau (2024) – intermedialny niby-poemat o studentce, która wraca z Dessau z zamiarem wyreżyserowania filmu pornograficznego o sobie samej. Eksperymentalna Wenus… to literacki kolaż, odpowiadający swoją formą problematyzowanemu przez Foksa tematowi: fragmentaryzacji ciała.

Nie samym pisaniem żyją twórcy. Co odciąga ich od pracy literackiej, co zaprząta im myśli? Jak autorki i autorzy odnajdują się w niełatwej rzeczywistości? Z czego rezygnują, by móc tworzyć? Na te i inne pytania staramy się znaleźć odpowiedzi w cyklu Kiedy nie piszą. Tym razem z Jackiem Paśnikiem rozmawiała Anna Karczewska.

Publikacja pełnego, trzytomowego wydania Robinsona Crusoe znaczy dla czytelnika tyle, ile dla tytułowego rozbitka wyłowienie z tonącego statku niezbędnego wyposażenia: strzelby, trzech baryłek prochu (dwóch suchych, jednej zamokłej), żagla, tuzina toporków. Marcin Cielecki sugeruje jednak, że z postacią Robinsona powinniśmy się pożegnać już po lekturze pierwszej części książki Daniela Defoe.

Trzy pierścienie są eksperymentem szczególnego rodzaju. Autor snuje opowieść o Erichu Auerbachu, François Fénelonie i Winfriedzie Georgu Sebaldzie, ale losy zaludniających jego wykład bohaterów tak naprawdę odpowiadają wątkom w większym układzie narracyjnym, który stanowi próbę zaprezentowania tak zwanej kompozycji pierścieniowej – pisze Karol Kleczka o eseju Daniela Mendelsohna.